افتادگی پلک یا پتوز عارضه‌ای است که مشخصه آن شل شدن و افتادن پلک بالا است. این عارضه که در اصطلاح پزشکی بلفاروپتوز نیز گفته می‌شود، دارای گونه‌های متفاوتی است. برای مثال افتادگی یک پلک پتوز یک طرفه و افتادگی دو پلک پتوز دوطرفه نامیده می‌شود. چنانچه پوست اضافی و پف کرده در بخش فوقانی پلک بالا وجود داشته باشد، عارضه درماتوکالاسیس (dermatochalasis) نامیده می‌شود.
افتادگی پلک گاهی مادرزادی است و گاهی در طول عمر ایجاد می‌شود و اکتسابی است. پتوز ممکن است موقتی یا دائمی باشد. درمان متداول افتادگی پلک تقریباً همواره عملی جراحی است که در آن لیفت پلک بالا انجام می‌شود. این عمل بر روی عضله بالابرنده پلک (عضله مولر یا عضله لواتور/ آپونوروز) انجام می‌شود.
بارزترین علامت افتادگی پلک یا بلفاروپتوز خود افتادگی پلک است و از دیگر علائم آن می‌توان به دشواری در باز کردن چشم یا به عقب خم کردن سر برای بهتر دیدن اشاره کرد. خستگی چشم، انحراف چشم یا دوبینی نیز از علائم پتوز محسوب می‌شود. بیمار یا دو عکس جدید و مربوط به ده سال پیش چهره را با هم مقایسه می‌کنند تا تغییر کردن پلک را بررسی کنند.
علل
افتادگی پلک علل مختلفی دارد. گاهی علت این عارضه ارثی است و پلک بیمار مادرزادی شل و افتاده است. اکثر موارد اکتسابی افتادگی پلک نتیجه بالا رفتن سن، شل و کشیده شدن تاندون باز نگهدارنده پلک است.
آسیب‌دیدگی، جراحی یا آسیب دیدن عضله‌های بالابرنده پلک یا عصب‌های کنترل کننده این عضلات نیز منجر به افتادگی پلک می‌شود. تومور، اختلال‌های عصبی، بیماری‌های سیستمی و مصرف بعضی داروها نیز از علل پتوز محسوب می‌شود.
انواع افتادگی پلک
افتادگی پلک با توجه به علت آن طبقه‌بندی می‌شود:
- افتادگی پلک نوروژنیک (عصبی): در این حالت عصب‌های متصل به عضلات آسیب دیده‌اند.
- افتادگی پلک میوژنیک: شل شدن و افتادگی پلک ناشی از مشکل داشتن عضله بالا برنده پلک است.
- افتادگی پلک آپونوروز: این عارضه به کشیده شدن و ضعیف شدن تاندون مسئول بالا بردن پلک اشاره دارد.
- افتادگی پلک مکانیکی: در این عارضه سنگینی پلک به حدی است که عضلات مربوطه نمی‌توانند آن را بلند کنند.
تفاوت افتادگی پلک و پف چشم
افتادگی پلک و پف چشم، دست‌کم از نظر پزشکی با هم تفاوت دارد. پف چشم عارضه‌ای است که غالباً ناشی از بیرون زدن چربی از شکستگی حدقه چشم است. پف چشم عموماً در بزرگسالان مشاهده می‌شود، حال آن که افتادگی پلک ارتباطی به سن ندارد.
عامل‌های خطر
عامل‌های متعددی احتمال افتادگی پلک را افزایش می‌دهد که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
- بالا رفتن سن
- سابقه خانوادگی افتادگی پلک
- آسیب دیدگی مادرزادی یا هنگام تولد
- جراحی چشم مانند جراحی آب مروارید
- فلج فیبرهای عصبی پلک
- دیابت
- سکته مغزی
- سندرم هورنر
- آسیب‌دیدگی سر و چشم
- تومور مغزی
- دیستروفی عضلانی
- میاستنی گراویس
تشخیص
نخست این که کودکان یا بزرگسالان دچار افتادگی پلک باید به طور منظم برای معاینه چشم به مراجعه کنند. تست بینایی‌سنجی با چارت معمول یا با استفاده از اسلیت لمپ به منظور تعیین شدت افتادگی پلک انجام می‌شود. داده‌های این آزمایش‌ها و نتایج معاینه بالینی به دقت بررسی می‌شود تا علائم و سابقه افتادگی پلک مشخص شود. گاهی پزشک برای تعیین علت اصلی افتادگی پلک و نشأت گرفتن آن از عوارضی مانند دیابت یا اختلال خودایمنی دستور آزمایش خون می‌دهد.
چنانچه پزشک احتمال دهد که ناهنجاری‌های ساختاری اطراف چشم علت افتادگی پلک است، دستور عکس‌برداری می‌دهد. دیگر آزمایش معاینه افتادگی پلک تست تنسیلون است. پزشک دارویی به نام تنسیلون را تزریق می‌کند و از بیمار می‌خواهد عضله‌های چشم را حرکت دهد تا ببیند آیا دارو قدرت عضلات را افزایش می‌دهد یا خیر؛ به این ترتیب پزشک متوجه می‌شود که آیا علت افتادگی پلک مشکلات عضلانی است یا خیر. چنانچه احتمال داده شود که پتوز ناشی از میاستنی گراویس است، آزمایش تنش انجام می‌شود.
دکتر مهریار زرین جویی
پوست، مو، زیبایی، لیزر،
پزشک پوست اصفهان
عمل زیبایی پلک اصفهان
جهت کسب اطلاع از آدرس و ساعات کاری و شماره تماس و گرفتن نوبت به صفحه تماس با ما سایت مراجعه نمایید.
